Нийтлэлч Чалчаа саарал бичиж байна.

АНУ-ын иргэн Жексон Рефитт, Зөвлөлтийн 14 настай хүү Павлик Морозов нарын түүхэнд нэгэн адил зүйл байдаг нь эцэг эхээ засаг төр, цагдаа нарт барьж өгсөн явдал юм. Өөрийн төрсөн эцгийг цагдаад барьж өгсөн урвагчийг муулах шиг амархан юм үгүй боловч алив зүйлийн нарийн ширийнийг тодруулахад олон хачирхалтай зүйл гарч анхны бодлыг үндсээр нь өөрчлөх нь олон тохиолддог. Ингээд  эдгээр “урвагчдын” тухай.

Жексон Рефитт (Jackson Reffitt)

АНУ-д саяхан болсон үйл явдлын дараа Жексон Рефитт хэмээх 18 настай хүү ихэд алдаршлаа. Түүний эцэг нь Капитолын толгодыг дайран эзэлсэн үйл ажиллагаанд оролцсон бөгөөд харин цагдаа нар үүнийг нь мэдэлгүй өнгөрч. Ингээд улс орон даяар Капитолыг дайрсан хүмүүсийг олж, баривчилж байх үед Жексон Рефитт Холбооны Мөрдөх Товчоонд хандаж өөрийн эцгийн хамаг муу муухайг нь дэлгэж баривчлуулжээ. Энэхүү “Өндөр сонор сэрэмжтэй, зарчимч” хүүг АНУ-ын томоохон хэвлэлүүд дор нь алдаршуулан, шууд нэвтрүүлгүүдэд урьж эхэлсэн ба Нью-Йоркийн мэр Эндрю Куомо өөрийн биеэр уулзаж ярилцаж байлаа. Үүний дараа Жексоны сургалтын төлбөрт зориулсан хандивын үйл ажиллагаа явагдаж 100 000 доллар ёстой хормын төдийд цугласан гэдэг. Хамгийн сонирхолтой нь энэ залуугийн ийм үйлдэл маш олон хүнийг урамшуулж зоригжуулсан гэж хэлж болох ба бараг 200 000 хүн хөршөө, таньдаг хүнээ, сэжигтэй санагдсан найзаа, аав ээжийгээ... Капитолын дайралтад оролцсон байж магадгүй гэдгийг хурдан түргэн мэдээлж эхэлсэн байдаг.

Дашрамд хэлэхэд Капитолыг дайрах ажиллагаанд 200 мянгаас хэд дахин цөөхөн хүн оролцсоныг нэг сануулах хэрэгтэй биз ээ. Жексон Рефитт гээч нь нэг иймэрхүү “урвагч” эр байв.

Яагаад урвагч гэдэг үгийг хашилтад хийчихсэн нөхөр вэ гэж зарим нь уурлаж байж магадгүй. Тэгвэл тэр Жексон Рефитт нь орчин үеийн толлерант, либерал... өөр юу гэдэг юм тэрхүү нийгэмд хамгийн сайн сайхны үлгэр дууриал болж байгаа учраас тэр. Америкийн CNN-ээр уригдан ирж, баатарлаг түүхээ ярилцах ийм хүнийг урвагч гэж хэлж болно гэж үү. Ямар ч байсан өнөө цагт, хамгийн ардчилсан улс оронд магтан сайшааж байгаа хүнийг муугаар хэлж лав болохгүй тийм биз? Тийм учраас хашилтад хийсэн юм шүү.

Павлик Морозов

Энэ нэрийг 70-80-аад оноос өмнө сургуульд сурч байсан хүмүүс андахгүй. Өөрийн эцгийг чекистүүдэд барьж өгсөн эргүү дух. Тэр үеийн пионерууд болох бид нар хоорондоо ингэж ярьж инээлдэг байсан бөгөөд харин албан ёсны хурал цуглаан, элдэв үйл ажиллагаа болоход жинхэнэ пионер Павлик Морозовыгоо нэгэн дуугаар магтан, нижгэнэтэл алга ташидаг байж билээ. Цаг үе нь тийм байлаа. Яг одоогийнх шиг!

Дараа нь буюу 1990-ээд оноос мэдээж социализмын үеийн хамаг л зүйл муу муухай болж хувирах ба Павлик хүү бол бүр адгийн адгийн шаар болсон нь ойлгомжтой. Энэ шаар яг ямар хэрэг хийсэн юм бол?

“1931 оны үед буюу ЗХУ-д нударган баячуудын эд хөрөнгийг хураах ажиллагаа явагдаж байсан тэр цагт 13-14 настай пионер Павлик Морозовын мэдээллээр эцэг болох Трофим Морозовыг баривчлан 10 жилийн ял оноосон гэдэг. Пионер хүү Павлик ийм эр зориг гаргасныхаа төлөө аавынхаа ах дүү нарт адлагдаж, ойд мөөг түүж явахдаа өөрийн дүү Федор Морозовтой цуг гэмт хэргийн золиос болжээ. Энэ хэргийг үйлдсэн, оролцсон хүмүүс болох Павликын өвөө, эмээ болон авга ах болох Данийл Морозов, загалмайлсан эцэг Арсений Кулуканов нар баригдаж, удалгүй хэргээ хүлээн дээд хэмжээ авчээ.”

Энэ бол социализмын үеийн түүх. Харин 90-ээд оноос хойш энэ явдлын тухай юу гэж ярьж байсныг таахад ядах юмгүй биз.

Одоо харин бодит түүхийг сонирхуулъя.

-Павлик Морозов пионер байгаагүй ба түүнийг өнгөрснөөс сарын дараа тосгонд нь пионерын эвлэл байгуулагдан Павликийг өөрсдийн эгнээнд нэхэн элсүүлж байж. 

-Павлик өөрийн эцгийг хэн нэгэнд мэдээлээгүй буюу аавыг нь шүүж байсан шүүгчийн асуусан “Аав чинь хүмүүст өргүй гэсэн бичиг хийж өгдөг байсан уу” гэсэн асуултад “тийм” гэж л хариулсан байдаг. Эцэг нь болох Трофим иймэрхүү хуурамч бичиг олныг хийж хөрөнгөө хамгаалж үлдэх гэсэн нударган баячуудад зардаг байжээ. Хамгийн сонирхолтой нь Павликийн тэрхүү мэдүүлгийг шүүгч хүлээж авахаас татгалзсан гэдэг ба дөнгөж 13 настай хүүхэд ийм нарийн юм ойлгохгүй гэж үзсэн байна.

-Тэр үед Трофим Морозов нь (эцэг нь) залуухан хүүхэнтэй хамт амьдарч, 4 хүүхэдтэй эхнэрээ орхисон байсан үе бөгөөд Павликийн ээж амьдрах ямар ч хөрөнгө мөнгөгүй, дөрвөн нялх хүүхэд нь идэх хоолгүй болж хоцорсон тийм үе байсан гэнэ лээ. Харин эцэг болох Трофим нь угаасаа баян айлын хүүхэд, дээр нь цаг үеийн ороо бусгааг ашиглан бүр ч баяжиж байгаад цагдаа нарт баригдсан нь тэр.

Ингээд шүүхээс эцэг Морозовт 10 жилийн ял өгөхөд Павликийн өвөө нь (Хаант засгийн үед цагдаа байсан эр) шүүх хурлын дараа Павлик болон ээжийг нь маш ихээр занаж байсан ба 1932 оны 9 сарын 2-нд Павликийг дүүтэйгээ цуг ойд мөөг түүж явахад нь барьж авчээ. Өвөө нь хоёр ач хүүгээ авга ах Данийлын тусламжтайгаар энд цааш харуулсан.

Ийм л түүхтэй “урвагч” байж.

1990-ээд оноос эхлэн уг болсон явдлыг, ялангуяа гэмт хэрэгтнийг илрүүлсэн, шүүсэн үйл ажиллагааг хуурамч, зохион байгуулалттай зүйл гэж ярьж бичиж байсныг хэлэх ёстой. Гэхдээ тухайн үеийн ОХУ-д социализмын үеийн ихэнх үйл явдлыг буруутгаж, тэр нийгмээс болж хохирч байсан гэсэн бараг л бүх хүнийг толгой эргэм хурдтайгаар цагаатгаж байсныг санах хэрэгтэй байх. Харин олны анхаарлын төвд байнга байдаг Павликийн алуурчдыг цагаатгаагүй үлдээсэн гэдэг нь нэг юм хэлж байгаа болов уу.

Нэмээд хэлэхэд: Амь үрэгдсэн хоёр бяцхан хүүг олж тосгонд авчрах тэр цагт хоёр ч хүүгээ алдсаныгаа мэдсэн Павликийн ээж ямар байсан нь ойлгомжтой. Харин Павликийн эмээ нь болох Ксения Морозова энэ үед ээж дээр нь ирж “Татьяана, чамд бид хүнс бэлдэж өглөө, одоо ид дээ” гэж тавлаж байсан юм гэнэ лээ. Тэр “хүнс” нь зэрлэгээр хөнөөгдсөн хоёр бяцхан хүү.

Нэг бодлын маш адилхан, нөгөө талаар дэндүү өөр хоёр хүний тухай түүх нь энэ буюу.